کاشی در واقع همان آجر لعاب‌دار است که تحت این عنوان شناخته می شود. کاشی یا آجر رسی معمولاً در درجه پخت و کیفیت بالایی ساخته شده و لایه لعابی رنگ یا شفافی به آن می‌دهند. در چند سال اخیر شاهد استفاده از فناوری پیشرفته‌ای در طرز تهیه کاشی سنتی بوده‌ایم که این امر باعث شده تا این مصالح در طرح، نقش و رنگ‌های متنوعی تولید شود. کاشی یا همان آجر لعاب‌دار از دو قسمت ورقه آجری نازک و لعاب سطحی تشکیل شده است. همچنین این مصالح در دو دسته کاربردی دیوارپوش و کفپوش ساخته می‌شوند. در این مقاله قصد داریم به بررسی نحوه ساخت کاشی سنتی بپردازیم.
آشنایی با طرز تهیه کاشی سنتی
همانطور که اشاره شد تهیه کاشی سنتی در سال‌های اخیر با تحول شگرفی همراه بوده است. فرایند ساخت این مصالح از استخراج و انتخاب مواد اولیه خام گرفته تا تنظیم نسبت‌ها و مخلوط کردن مواد خام، قالب و لعاب زنی و پخت را شامل می شود. در ادامه این مقاله به بررسی و تشریح هر یک از این مراحل می‌پردازیم.
۱- استخراج و انتخاب مواد اولیه خام کاشی
کاشی‌های سنتی متشکل از بدنه اصلی بوده که آن را ورقه مرغوب و نازک از متریال مصالح رسی و در برخی موارد سیمانی تشکیل می‌دهد. مشخصه‌های مقاومتی و فنی کاشی نیز ارتباط مستقیمی با بدنه اصلی این مصالح دارد. در کاشی های رسی این ورقه نازک از مخلوط کردن رس در چند نوع با کیفیت و در کاشی‌های سیمانی از مخلوط ماسه ریز سیلیسی و سیمان پورتلند تولید می‌شود. اما اغلب در طرز تهیه کاشی سنتی از بدنه رسی استفاده می‌شود.
حتما مشاهده کنید: آجر سه سانتی قدیمی
۲- تنظیم میزان پودر کردن و نسبت اختلاط مواد خام کاشی
بعد از اینکه مواد خام انتخاب شدند بایستی نسبت اختلاط این مواد بر اساس میزان اکسیدهای فلزی و ترکیب شیمیایی موجود در آنها تعیین شود. سپس مواد مخلوط شده به آسیاب‌های مخصوص منتقل شده و پودر می‌شوند. مراحل غربال و آسیاب مواد خام می‌تواند به شکل دوغاب یا خشک انجام گیرد که نحوه انجام آن نقش مهمی در کیفیت کاشی‌های سنتی دارد.
۳- تنظیم اختلاط و میزان رطوبت
بعد از اینکه ماده خام تبدیل به پودر گردید رطوبت آن بر اساس روش خشت زنی و یا قالب‌گیری تنظیم می‌گردد. تنظیم رطوبت به روش خشک با افزایش آب و پودر تنظیم شده و در روش دوغاب با کاهش میزان رطوبت انجام می‌گیرد که با توجه به نوع رس و کیفیت مواد خام می‌تواند بین ۵ الی ۲۵ تعیین شود.
۴- خشت زنی
بعد از اینکه مواد خام آماده شدند و رطوبت آنها تنظیم گردید کاشی در ابعاد مشخص شده به یکی از روش‌های پرس خشک، روش اکستروژن، خمیر نرم و رامپرس قالب زنی می‌شود. طرز تهیه کاشی سنتی رسی بیشتر به روش پرس خشک انجام گرفته که بر اساس آن مخلوط پودر رس و دیگر مواد خام در قالب‌هایی با ابعاد مشخص شده توسط پرس‌های هیدرولیکی قدرتمند با فشار تقریباً ۳۰ مگاپاسکال قالب زنی می‌شوند. در هر یک از روش‌های انتخابی بدنه اصلی یا جسم کاشی پیش از پخت و لعاب دهی تحت عنوان کاشی خام نام برده می‌شود. کاشی خام با توجه به روش قالب زنی معمولاً دارای رطوبت بوده که بایستی کاهش یابد تا از ترک خوردن و انقباض آن جلوگیری شود. خشک کردن این مصالح می‌تواند در گرمخانه‌های مخصوص و یا در جریان هوای آزاد صورت گیرد.
حتما مشاهده کنید: مرکز فروش آجر قزاقی
۵- لعاب زنی کاشی و پخت آن
مرحله پایانی برای تولید کاشی سنتی لعاب زنی و پخت آن است که به ایجاد طرح، نقش و رنگ زیبا و مطلوب کاشی کمک کرده و همچنین بهبود ویژگی‌های فنی آن را از جمله افزایش استقامت در برابر مواد شیمیایی، غیر قابل نفوذ شدن، افزایش سختی و شیشه‌ای شدن کاشی را در بر دارد. امروزه در بسیاری از کارخانه‌های آجر و کاشی‌سازی پیشرفته از روش‌های مدرن برای پخت کاشی استفاده شده که تحت عنوان پخت یک مرحله‌ای نامیده می‌شود. بر اساس این روش نخست بر روی کاشی خام دوغاب لعاب انجام شده و بعد از لعاب زنی کاشی نوبت به مرحله پخت می‌رسد. برای پخت کاشی از کوره‌های مختلفی مانند کوره پخت قدیمی، کوره پخت تونلی و کوره پخت غلتکی استفاده می‌گردد. در این میان روش کوره پخت غلطکی بسیار جدید و مدرن بوده و کیفیت بالاتر کاشی سنتی را نیز به دنبال دارد. بدین ترتیب که تکه‌های کاشی بر روی یک سری نقاله غلتکی با حرکت پیوسته قرار داده شده که از منبع حرارت می‌گذرند. در این روش پخت کاشی می‌تواند بین ۴۵ دقیقه الی دو ساعت انجام شود. دمای پخت کاشی با توجه به کیفیت مواد خام رنگ و نوع آن می‌تواند بین ۱۱۰۰ الی ۱۴۰۰ درجه سلسیوس تعیین گردد.
