تاریخچه آجر و داستان کامل تکامل آن
تاریخچه آجر به‌عنوان پیشینه یکی از اصلی‌ترین مصالح ساختمانی می‌تواند بسیار جذاب باشد. قدمت آجر به ۷ هزار سال قبل از میلاد برمی‌گردد که البته در آن زمان، صرفاً به‌صورت خشت خام و با کاربرد محدودی بوده است. از یک زمانی به بعد کاربرد آجر در طرح‌های مذهبی، تجاری، مسکونی و صنعتی بسیار متفاوت شد.
قرار است داستان پیدایش و تحول اصلی‌ترین و قدیمی‌ترین اجزای ساختمان‌ها را بیان کنیم. در این مطلب با ما همراه باشید تا کامل‌ترین اطلاعات را در مورد تاریخچه آجر کسب کنید.
ثبت سفارش انواع آجر سنتی و مدرن فقط با یک تماس 09120942935 📞
شکل خشت خام به صورت اولیه
تاریخچه آجر در جهان
اولین آجرهایی که در آب‌وهوای گرم ساخته شدند آجرهای گلی بودند. آجرها در آن زمان اغلب از خاک رس بودند که در آفتاب خشک می‌شدند و به‌صورت خشت درمی‌آمدند.
آجرهای گلی ساخته شده از خاک رس
در ابتدای تاریخچه آجر، سال‌ها پیش از اختراع کوره‌های آجرپزی و در قرون‌وسطی، کارگرانی با پای برهنه خاک رس را خمیر می‌کردند. سپس آن خمیر را با فشار دادن در یک قالب چوبی، به‌صورت آجر درمی‌آوردند. آن‌ها باید با کاه یا ماسه، خشت‌ها را می‌پوشاندند تا از چسبیدنشان جلوگیری کنند. بعد از خشک‌شدن و آماده‌شدن خشت‌ها، خاک رس‌های اضافه را با چوب پاک و درنهایت آجرها را از قالب خارج می‌کردند.
رومی‌ها نقش مهمی در تکامل آجر داشتند. در آن زمان آن‌ها فقط از خاک رس سفید و قرمز برای ساخت آجر استفاده می‌کردند. رومی‌ها ترجیح می‌دادند که آجرها را در بهار بسازند و آن‌ها را به مدت دو سال، قبل از فروش یا استفاده ذخیره می‌کردند.
نشانه‌هایی از تاریخچه آجر در خرابه‌های هاراپابوهن و موهنجودارو، واقع در مصر باستان دیده شده است که از خاک رس و کاه استفاده کرده بودند. علاوه بر این در مقبره طبس نیز بردگان مصری به تصویر کشیده شده است که در حال مخلوط کردن و حمل خاک رس برای آجرهای خشک‌شده در آفتاب بودند.
آجزهای موجود در باستان شناسی موهنجو دارو
همچنین از این آجرهای خشتی برای قرن‌ها در آمریکای مرکزی به‌ویژه در مکزیک استفاده شده است. برخی از سازه‌های خشتی هنوز هم وجود دارند. یکی از این نمونه‌ها هرم خورشیدی است که در قرن پانزدهم ساخته شد.
تاریخچه آجر پخته
منابع معتبری، پیدایش و کشف آجر به‌صورت اولیه را در مناطقی مانند جنوب ترکیه و یا در شهرهای پاکستان دانستند. در مقابل، تاریخچه آجر پخته به بابل، آشور و مصر باستان برمی‌گردد. مردم این مناطق دریافتند که با گداختن خاک رس، آجرهایی به دست خواهد آمد که محکم‌تر هستند و در برابر هوا و شرایط محیطی مقاومت بیشتری دارند. ازآن‌پس به‌مرور ساخت آجر به شیوه خشک‌شدن در مقابل آفتاب به فراموشی سپرده شد.
حمل آجر پخته شده
اما به طور کل پیدایش اولین آجر پخته‌شده را می‌توان در بابل دانست. آجر درواقع یک واژه بابلی است که در اکثر زبان‌ها به همین نام شناخته می‌شود. بعد از آن، پخت آجر توسط کلدانی‌ها به تکامل رسید.
برابر تاریخچه آجر ثبت‌شده در منابع تاریخی، آجر تا حدود سال ۱۸۸۵ میلادی با دست، ساخته می‌شد. پس از وقوع انقلاب صنعتی، ماشین‌آلات آجرسازی معرفی شدند. از آن زمان به بعد بود که بشر توانست آجرها را بدون نیاز به گرمای خورشید و در آب‌وهوای سرد هم تولید کند.
درواقع یکی از رخدادهای مهم انقلاب صنعتی، تولید انبوه و مکانیزه آجر به‌جای قالب‌گیری دستی بود. با روش ساخت آجر دستی، در هفته حدود ۳۶۰۰۰ آجر تولید می‌شد اما در سال ۱۹۲۵ میلادی یک دستگاه آجرسازی، روزانه ۱۲۰۰۰ تولید داشت.
کارخانه تولید آجر
تاریخچه گسترش آجر
قبل‌تر در مورد نقش مهم رومی‌ها در تاریخچه آجر گفته شد. آن‌ها با کوره‌های متحرکی، توانستند آجرهای پخته‌شده را به کل کشورشان صادر کنند. سپس رومیان هنر آجرسازی را به سراسر اروپا گسترش دادند.
بعد از سقوط امپراتوری روم، هنر آجرسازی تقریباً از بین رفت و تنها در ایتالیا و امپراتوری بیزانس ادامه یافت.
در قرن یازدهم، آجرسازی از این مناطق به فرانسه گسترش پیدا کرد و تاریخچه آجر، جان تازه‌ای گرفت. سپس در قرن دوازدهم انتقال آجرها از شمال ایتالیا به شمال آلمان باعث به‌وجودآمدن دورة گوتیک آجری شد. نمونه ساختمان‌های سبک گوتیک آجری، هنوز هم در کشورهایی مانند سوئد، دانمارک، لهستان، آلمان، فنلاند، لتونی، استونی، بلاروس و روسیه دیده می‌شود. یکی از نشانه‌های این سبک، ساختمان‌هایی با آجرهای سفالی قرمز است.
در آهنی با دیوار آجری قرمز. قلعه گوتیک دوک های پامرانیا. معماری زیبای گوتیک آلمانی
علاوه بر موارد گفته‌شده، بقایای ساختمان‌ها در انگلستان ثابت می‌کند که هنر آجرسازی در آن مناطق و به‌خصوص در دوران هنری هشتم، بسیار پیشرفته بوده است.
همچنین بخوانید: چگونه با آجر، نمای خانه خود را تغییر دهیم؟
صنعت آجرسازی در قرن بیستم میلادی
در اوایل قرن بیستم بود که بسیاری از ساختمان‌سازان، شروع به ساخت خانه‌هایی با اسکلت چوبی و ظاهر آجری کردند. این روش در کنار مقرون‌به‌صرفه بودنش، ازنظر معماری و زیبایی هم بسیار قابل‌قبول بود.
در حقیقت می‌توان گفت قرن بیستم برای تاریخچه آجر از لحاظ معماری بسیار مهم بوده است. آجر ملیله‌ای، سبکی است که معمولاً مربوط به آجرهایی با بافت خشن است. این سبک در اوایل قرن بیستم رایج شد و به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین شیوه‌های هنر معماری در ساختمان‌های تجاری یا مسکونی مورداستفاده قرار گرفت.
کارخانه تولید آجر از خاک رس
یکی دیگر از تکنیک‌های مهم که در اوایل قرن ۲۰ میلادی ظهور کرد، استفاده از سطح لعاب‌دار بود. این پوشش که معمولاً با سفال همراه است، بر روی بلوک‌های آجری ساختمان‌های آن زمان استفاده می‌شد که باعث مقاومت بیشتر در برابر آب و عوامل محیطی بوده است.
تاریخچه آجر در ایران
در ایران هم آجر دست‌ساز و خشک‌شده در آفتاب، وجود داشته است که به‌عنوان مصالح بسیاری از ساختمان‌ها، کاخ‌ها، مساجد و مدارس استفاده می‌شد. کوره‌های آجر دستی در محمودآباد یک نمونه کاربرد آجر دست‌ساز است. البته بناهای دیگری مانند کوره‌های هاشم‌آباد و یا جاده ری قدیم برای اثبات تاریخچه آجر دستی در ایران وجود داشته است که متأسفانه اکنون اثری از آن‌ها باقی نمانده است.
در ایران باستان به سبب فراوانی خاکی که در کشور وجود دارد، از آجر در مصارف مختلفی استفاده می‌شد. به‌عنوان ابتدایی‌ترین شکلش می‌توان خشت‌هایی را مثال زد که فرمان‌های حکومتی و دولتی بر روی آن نوشته می‌شدند. همچنین استفاده از آجر در حمام، ساخت یخچال در حاشیه کویر مرکزی و نواحی شمال شرقی کشور، آب‌انبارها و کاروان‌سراها بسیار رایج بوده است.
جزئیات کارخانه آجر گلی در شهر میبد ایران.
با توجه به بقایای کوره‌های آجر و سفال‌پزی در شوش و کاشان، می‌توان متوجه شد که تاریخچه آجر در ایران به هزاره چهارم پیش از میلاد برمی‌گردد.
شواهد نشان می‌دهد که صنعت آجرپزی در پیش از دوره هخامنشیان در ایران وجود داشته است و در این دوره تکامل بیشتری یافته است. قابل‌ذکر است که بابل، مرکز پیدایش آجر، در زمان هخامنشیان و توسط کورش کبیر فتح شد. شاید به همین دلیل است که در آن دوران، آجرهای مختلفی مانند آجرهای لعاب‌دار در ساختمان‌های بسیاری استفاده شده است.
یکی از گذرهای داخل دیوار حفاظتی زیگورات چغازنبیل، شوش، ایران
تاریخچه آجر در معماری ایران
در معماری ایران، از آجرها نه‌تنها فقط برای ساخت دیوار، بلکه برای پوشاندن کف ساختمان‌ها هم استفاده می‌شد. همچنین در کرسی‌چینی‌ها، ستون‌های قطور و ظریف، اسکلت‌سازی، قوس‌ها و پوشش طاق‌ها استفاده از آجر بسیار رایج بوده است.
مسجد و مدرسه آقابزرگ، کاشان، ایران
هنر معماری ایران که آجر یکی از محبوب‌ترین مصالح آن عنوان شده است، در دوران سلجوقیان بسیار گسترش یافت. این هنر حتی از ایران به مناطق دیگری مانند آفریقا هم انتقال پیدا کرد. بعضی از آثار سلجوقیان که در آن‌ها آجر رکن اساسی دارد عبارت است از مقبره، بناهای شاهی، کاروان‌سراها و مساجد.
تاریخچه آجر در معماری ایران، هم‌اکنون نیز به فراوانی مشاهده می‌شوند. برخی از این نماها در زیر بیان شده است.
- شمس‌العماره
- دارالفنون
- کاخ‌موزه‌ها
- ساختمان‌های آجری منطقه حسن‌آباد
- سردر باغ ملی
- موزه ارتباطات و پست
ورودی موزه ملی ایران
استفاده از آجر در دنیای امروزی
تاریخچه آجر بسیار پرفرازونشیب بوده است و اکنون باگذشت هزاران سال هنوز هم جایگاه بسیار مهمی در بین مصالح ساختمانی و حتی غیرساختمانی دارد. امروزه این خشت خام به یکی از رکن‌های مهم در هنر معماری و زیبایی بناها تبدیل شده است.
بیش از ۷ هزار کارخانه تولید آجر در ایران وجود دارد که در بین آن‌ها شهرهایی مانند قم، ورامین، اصفهان و یزد بیشترین سهم را در تولید آجر دارند. اکنون مواد موجود در خاک آجر عبارت‌اند از خاک رس، ماسه، منگنز، منیزیم، سدیم، فلدسپات، سنگ‌آهک، فسفات، کانی آهن، سولفات، پتاسیم و مواد آلی دیگر.
آجرکاری در بنای تاریخی نارین قلعه، میبد، ایران
آجرها در انواع متنوعی مانند آجر فشاری، ماشینی، آجر سفالی و آجرنما تولید و عرضه می‌شوند. همچنین رنگ‌های متفاوتی مانند آبی، قرمز و زرد می‌توانند داشته باشند که کمک بسیاری در زیبایی هرچه بیشتر بناها می‌کند.
قدمت و تاریخچه آجر باعث تکامل این نوع مصالح ساختمانی چه از لحاظ ظاهری و چه از لحاظ کیفیتی شده است. آجرهایی که در مقابل آفتاب خشک می‌شدند و تنها مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها خاک رس و کاه بود، مقاومت بسیار پایینی نسبت به آجرهای امروزی داشتند. امروزه برخی از آجرها علاوه بر ماندگاری و مقاومت بالا، عایق بسیار مناسبی برای گرما، سرما و حتی صدا هستند.
انواع آجر امروزی بر اساس کاربرد
با گسترش کاربردهای آجر باید برای هر نوع مصرفی، آجر مخصوصی تولید شود. برخی از این انواع در ادامه بیان شده است.
آجرنما
همان‌طور که از اسم این محصول مشخص است، از آن برای تزیین و زیبایی بیشتر ساختمان استفاده می‌شود. این آجرها با توجه به موقعیت مصرف، انواع متفاوتی دارند.
نمونه آجرهای نما
آجر مهندسی
آجرهای مهندسی درواقع آجرهای ماشینی هستند که تراکم بسیار زیادی دارند. این تراکم بالا باعث مقاومت بیشتر آن‌ها شده است و در ساختمان‌هایی که بار زیادی را تحمل می‌کنند گزینه مناسبی است.
دسته ای از آجرهای زرد بسته بندی و انباشته شده
آجر لعابی
آجر لعابی به آجرهای سنتی که ایرانیان ابداع گر آن بوده اند و نمونه های آن را پیش از میلاد مسیج در بناهای مختلف می بینیم. در این گونه آحرها یک لایه لعاب بر روی آن کشیده می شود و می توان از آن در پوشش کف حیاط، حوض و دیواره های بیرونی و جداره ها یا روی گنبدها استفاده کرد.
آجر لعابی با رنگ های متنوع
آجر بتنی
این محصول جدید با فناوری پیشرفته و به‌صورت اتوماتیک تولید می‌شود که ظاهر صاف و یکدستی دارد. آجرهای بتنی نیز مانند دیگر آجرها باید با توجه به موقعیت مصرفشان انتخاب شوند. برخی از کاربردهای آن را می‌توان موارد زیر دانست.
- مسیر پیاده‌رو خیابان
- نمای بیرونی و داخلی
- راهروهای حیاط
آجر بتنی
اکنون شما با مطالعه این مقاله، با تاریخچه آجر و داستان پیدایش و تکامل آن در ایران و جهان به طور کامل آشنا شدید. هرچند همان‌طور که گفته شد، آجرهای ابتدایی از مقاومت بسیار بالایی برخوردار نبودند اما آثاری از آن‌ها هنوز هم پابرجاست. تماشای این آثار و مشاهده روند پیشرفت تاریخچه آجر، می‌تواند بسیار جذاب باشد.
همچنین بخوانید: جایگاه آجر در معماری مدرن
ثبت سفارش انواع آجر سنتی و مدرن فقط با یک تماس 09120942935 📞
محصولات
آجر قزاقی ال (L) 20*5.5*10
5.490تومان
آجر قزاقی نظامی فرش کف 20*20
3.850تومان
آجر قزاقی نیمه (قلمدانی)
3.630تومان
آجر نسوز انگلیسی (قرمز جگری) 2.5*7*31
10.450تومان
آجر نسوز سفید خالص (بی دانه) 2.5*7*31
15.950تومان
آجر نسوز سفید دانه دار 2.5*7*31
15.950تومان
آجر نسوز شاموتی 2.5*7*31
11.450تومان
برای مشاوره، ثبت سفارش و استعلام قیمت با ما به شماره 09120942935 📞 تماس حاصل نمایید.
ارسال بار صنایع آجر وندا توسط باربری های رسمی و معتبر حمل و نقل بار با هماهنگی خریدار محترم صورت می پذیرد.
در ضمن مشتریان گرامی می‌تواند در صورت امکان و صلاحدید خویش ، وسیله نقلیه خود را برای حمل بار ارسال نماید.
